Annemarie van Gaal krijgt veel kritiek op haar column in De Telegraaf over mensen in de bijstand. Het aantal is van zo’n 300 duizend in 2009 zonder onderbreken van de trend gestegen tot 460 duizend in 2016. Van de verbetering in de economische situatie profiteert deze groep niet.
Zie RTL Late Night aflevering 132 van 11 juli 2017.
Van de verbetering in de economische situatie profiteert deze groep niet. Integendeel, door de stijgende prijzen wordt zij op nog grotere achterstand gezet.
De overheid is gestart met een proef. Bijstandsgerechtigden zouden moeten kunnen bijverdienen zonder te worden gekort vanuit de bijstandsregeling. Dit zou de betrokkenen moeten motiveren om (weer) aan de slag te gaan. De regeling is echter volgens Van Gaal halfslachtig opgezet, waardoor zij hetzij geen kans van slagen zou hebben of mensen met een laag inkomen nog verder de grond in boort.
De angst van een opgelegde en te verantwoorden sollicitatieplicht overvalt vele betrokkenen. Er wordt al zo veel gegeneraliseerd. Sommigen zullen wel aan de nieuwe verwachtingen kunnen voldoen, maar velen ook niet. Differentiatie in de verwachtingen en in de regeling is op zijn plaats.
Bijstandsgerechtigden maken als gevolg van hun lage inkomen aanspraak op meer dan tien regelingen. Aanvullend inkomen bovenop de bijstandsuitkering heeft tot gevolg, dat vanuit zij vanuit al die regelingen wel worden gekort op toeslagen, aanvullingen en declaratieregelingen. De voorliggende proef voorziet daarin niet, en is daarmee gedoemd te mislukken.
Volgens Van Gaal moet de bijstandsgerechtigde zelf het initiatief nemen om zichzelf te ontwikkelen tot het ontstijgen van hun slechte financiële positie. Vanuit zogenaamde voorliggende voorzieningen zowel als de bijstandsregeling zelf zijn hier al verplichtingen aan de aanspraakmakers opgelegd. Dus dit lijkt een loze kreet, niemand wordt hierdoor geholpen. Diegenen die het lukt of is gelukt zich aan de bijstandsregeling te onttrekken, worden vanaf deze plaats gefeliciteerd met het succes. Anderen voelen zich, waarschijnlijk terecht, kansloos in deze strijd.
Van Gaal mist in haar commentaar de plank.
Er zijn verschillende redenen waarom mensen buiten de arbeidsmarkt kunnen terecht komen. Ontslagen, ziek, beperkt inzetbaar, wegbezuinigd, om welke reden ook ontslagen of werkloos. Eerst terecht gekomen in een tijdelijke voorliggende voorziening (WW, ZW, WAO, noem maar op) en binnen de gelimiteerde termijn niet geslaagd om weer op de arbeidsmarkt terug te keren. Dan valt men terug op de bijstand.
Maar de belangrijkste reden voor de stijging van het aantal bijstandsgerechtigden ligt bij de overheid zelf. Er is de afgelopen jaren bezuinigd zonder enige visie. Het bedrijfsleven is opgezadeld met overnemen van overheidskosten middels dusdanige verplichtingen en regelgeving, dat zij zo veel mogelijk arbeidsplaatsen schrapt. Werk voor lager opgeleiden wordt steeds verdergaand geautomatiseerd. Budget voor zorgwerk en onderwijs is weggesaneerd. Steeds meer functies worden opgeheven om ze te vervangen door vrijwilligerswerk.
Bezuinigen op loonkosten staat equivalent voor bezuinigen op economische groei. Geld dat mensen niet ontvangen, kan niet worden uitgegeven.
Omdat de functies voor mensen met de laagste opleidingen steeds verdergaand worden uit gefaseerd, krijgen de bijstandsgerechtigden geen mogelijkheid om de eigen positie te verbeteren. Er is simpelweg geen uitweg. Dat maakt mensen moedeloos, initiatiefloos, en onttrekt hen elke motivatie en energie.
Mij lijkt de oplossing voor de hand liggend. En dan heb ik het niet over de losse flodder van Van Gaal, die op haar manier wel een probleem aan de dag legt, maar dat probleem over de schutting kiepert in de hoop dat “iemand” het wel zal opruimen.
Herstel de sociale werkplaats in ere en laat het UWV nou eens gaan doen waarvoor zij in het leven is geroepen: biedt banen aan laag opgeleiden aan. Roep een cao in het leven voor alle werknemers in deze sector en bied ze een minimum inkomen. Daarmee ontvangen ze loon in plaats van een uitkering. Werken gaat weer lonen, en daarmee motiveren. Zoals in de WW: een uur gewerkt tegenover een uur uitkering, het voordeel van het hogere uurloon wordt niet gekort. Voordeel naar rato van inzet. Ontslag dreigt bij onderprestatie (klaploperij). Proeftijd, het eerste contract als tijdelijk contract, voortgangsbeoordelingen, alle voorzieningen en verwachtingen volgens de normen die de maatschappij stelt.
De bijstandsuitkering is reeds een vorm van basisinkomen. Aan het experimenteren daarmee kleven vele haken, ogen, en budget dat beter op andere wijze kan worden besteed,
Feitelijk wordt door deze arbeidsvoorziening beantwoord aan de discussie over de tegenprestatie bij uitkering. Uitkeringsgerechtigden wordt een uitweg geboden. Aantallen uitkeringsgerechtigde en werklozen dalen. Het besteedbare inkomen in deze groep stijgt, waardoor het de ontwikkeling van de economie gaat volgen.
Of de staat nou de uitkering betaalt, of de baan subsidieert van de rolstoelduwer in het zorgcentrum, dat maakt voor de staat geen verschil. Wel betrekt het mensen weer bij de maatschappij. Mensen hoeven zich niet langer buitengesloten te voelen en achtergesteld op diegenen, over wie in het nieuws wordt geroepen dat het inkomen in het afgelopen jaar weet zoveel is gestegen.
De overheid moet niet zielig lopen doen omdat zij het slachtoffer is geworden van haar eigen ondoordachte beleid. En de uitkeringsgerechtigden zijn niet de eigenaar van de door de overheid veroorzaakte problemen. Overheid, stop met de rol te spelen van Guust Flater (die de post van rechts naar links over zijn bureau schuift totdat het vanzelf in de prullenbak valt). Ga kansen creëren.